እቲ ኣብ ኖርወይ እትርከብ ኣደ (Mother in Norway) ዝብል መጽናዕቲ እንታይ እዩ?
መጽናዕቲ ኣብ ኖርወይ እትርከብ ኣደ፣ ኣብ ኖርወይ ብዝርከባ ናይ ፈለማ እዋን ኣዴታት ዝውሰዱ ስጉምትታት ምክልኻል ዝምልከት ዓብዪ መጽናዕቲ እዩ። እተን ንመጀመርታ ግዜ ኣዴታት ዝዀና እሞ ካብቲ ኣብዚ እዋን እዚ ኣብ ማእከል ጥዕናን ሓኪምን ዝወሃብ ካብ ዘሎ ንላዕሊ ደገፍ ዘድልዮን ኣደታት ከመይ ይገብራ ከምዘለዋ ንምርዳእ እዩ። እዚ መጽናዕቲ እዚ ኣብ 33 ምምሕዳራት ኖርወይ ዝካየድ ኮይኑ ኣብ ጽድያ 2023 እዩ ድማ ተጀሚሩ። ንልዕሊ ኽልተ ዓመት ኣብ ዝጸንሕ ግዜ ካብ 600-700 ነፍሰ ጾር ዝዀና ኣንስቲ ክንምልምል ኢና። ተመራመርቲ ካብ ጥንሲ እታ ኣደ ኣትሒዝካ ክሳዕ እቲ ሕጻን ወዲ 2 ዓመት ዝኸውን ነተን ስድራ ቤታት ክከታተሉ እዮም። ድሕሪኡ እቲ ቘልዓ 17 ዓመት ክሳዕ ዝኸውን ተመራመርቲ ንተን ስድራ ቤታት ክትትል ናይ ምግባር ናይ መጽናዕቲ መደብ ይግበር። እቶም ኣብዚ ዝሳተፉ ተሳተፍቲ ኣብ መጀመርታ ብድምር ሓሙሽተ ናይ ዳህሳስ ጽሑፋት ክምልሱ ክዕደሙ እዮም፡ ሓደ ኣብ መጀመርታ፣ ሓደ ኣብ እዋን ጥንሲ፣ ከምኡ’ውን ሰለስተ ናይ ዳህሳስ ጽሑፋት ኣብ ቀዳሞት ክልተ ዓመታት ዕድመ እቲ ህጻን።
ዕላማ እቲ መጽናዕቲ
- ዕላማ ናይቲ መጽናዕቲ፡ እተን ንመጀመርታ ግዜ ኣዴታት ዝኾና፡ ኣብ እዋን ጥንስን ኣብ መጀመርታ መዓልታት ድሕሪ ወሊድ ከም ኣደን ዝህልወን ደገፍ ንምምርማር እዩ።
- እቲ ዕላማ ደቂ ኣንስትዮ ኣብ እዋን ጥንስን ኣብ መጀመርታ ዓመታት ምዕባይ ቆልዑን ብዛዕባ ዘድልየን ደገፍ ፍልጠት ንምርካብን ገለ ኣገልግሎታት ካብ ካልኦት ዝያዳ ጠቐምቲ እንተኾይኖም ንምፍላጥን እዩ።
- እዚ ዝርከብ ፍልጠት እዚ ንመጀመርታ ግዜ ንዝወልዱ ወለዲ ኣብ መጻኢ ንዝወሃብ ደገፍ ንምምሕያሽ ክሕግዝ ይኽእል። ንነፍሰጾራት ዝኸውን ጽቡቕ ኣገልግሎት፡ ጥዑይ ጥንሲ ንምጉልባት፣ ኩነታት ኣተዓባብያ ህጻናት ንምምሕያሽን ኩነታት ህይወት ወለዲ ከመሓይሽን ይኽእል።
ንመጀመርታ ግዜ ኣደ ናይ ምዃን ተመኩሮታትኪ ብምክፋል፡ ንመጀመርታ ግዜ ንዝወልዱ ወለዲ ኣብ መጻኢ ተወሳኺ ናይ ደገፍ ድሌታት ዘለዎም ክንክን ጥዕና ኣብ ምምሕያሽ ኣበርክቶ ክትገብሪ ትኽእሊ ኢኺ።
ኣብቲ መጽናዕቲ ክትሳተፉ ትኽእሉ፣ እንድሕር ደኣ፡
- ንመጀመርታ ግዜ ኣደ ትኾኒ ኣለኺ።
- ካብ መበል 26 ሰሙን ጥንሲ ንላዕሊ ዘይበጻሕኪ ኮይንኪ።
- ኣብቲ መጽናዕቲ ኣብ ዝተኻተተ ከባቢ ትነብሪ እንተኾይንኪ (ዝርዝር ኮሙናት ርአዩ)።
- ኣብ እዋን ጥንስን ኣብ መጀመርታ ዓመታት ምዕባይ ቆልዑን ተወሳኺ ደገፍ ከድልዮም ዝኽእል ብድሆታት ገጢሞምኪ እንተልዮም። እዞም ብድሆታት እዚኣቶም ምስ ናይ ገዛእ ርእስኺ ኣተዓባብያ፡ ጥዕና ኣእምሮ፡ ፋይናንስ፡ መርበብ ደገፍኪ ወይ ካልእ ብድሆታት ዝተኣሳሰሩ ጉዳያት ከጠቓልሉ ይኽእሉ።
እዚ ንዓኺ ዝምልከት ድዩ ኣይኮነን ብዝምልከት ርግጸኛ እንተዘይኮይንኪ፡ ምስ ሓፈሻዊ ሓኪምኪ ወይ መሕረሲትኪ ተማኸሪ፡ ወይ ድማ ብቐጥታ ምስቲ ኣብ ከባቢኺ ዘሎ መራሒ ጋንታ ተራኸቢ።
ኣብቲ መጽናዕቲ ምስታፍ እዞም ዝስዕቡ የጠቓልል፡
ብድምር ሓሙሽተ ናይ ዳህሳስ ሕቶታት ኣብዞም ዝስዕቡ ግዜታት ክትቅበሉ ኢኹም፡
- ኣብ እዋን ጥንሲ (ክልተ መሕተቲ)
- እቲ ቆልዓ 6 ወርሒ ምስ ኮኖ
- እቲ ቆልዓ 12 ወርሒ ምስ ኮኖ
- እቲ ቆልዓ ክልተ ዓመት ምስ ኮኖ
ናብቲ ናይ ዳህሳስ ሕቶታት ዕድመ ብኤስኤምኤስ መላግቦ/ሊንክ ክለኣኸልኩም እዩ። ነፍሲ ወከፍ መሕተቲ ንምምላእ ኣስታት 10-20 ደቓይቕ ይወስድ። እቶም ናይ ዳህሳስ ሕቶታት ንስኽን ውላድክን ከመይ ከምዘለኹም ዝገልጽ ዝተፈላለዩ ሕቶታት ክሽፍኑ እዮም። ኣብ እዋን ጥንሲ፡ እቶም ሕቶታት ኣብ ኣካላውን ኣእምሮኣውን ጥዕናኺ ዘተኮሩ ክኾኑ እዮም። እቲ ቆልዓ ምስ ተወልደ፡ እቶም ሕቶታት ንተመኩሮ ኣደነት፡ ዕብየት እቲ ቆልዓን ምስቲ ህጻን ዘለኪ ርክብን ዝሽፍኑ እዮም። ብተወሳኺ ኣብ እዋን ጥንስን ኣብ መጀመርታ ደረጃታት ምዕባይ ቆልዑን ዘጋጠመኪ ዝኾነ ከቢድ ተመኩሮታት ከም ውሑድ ደገፍ ወይ ዘይምቹእ ኩነታት ዝኣመሰለ ዘጋጠመኪ ክትሕተቲ ኢኺ። እቲ ህጻን ከባቢ ክልተ ዓመት ምስ ዝኸውን፡ ኣብ ከባቢኺ ኣብ ዝርከብ ማእከል ጥዕና ተወሳኺ ትዕዝብቲ ቋንቋን ዕብየትን ናይቲ ህጻን ክካየድ እዩ። ኣብዚ ምስታፍ ወለንታዊ እዩ።
ምክትታል ወይ ሓበሬታ
ፍርቂ ካብቶም ኣብቲ መጽናዕቲ ዝሳተፉ፡ እቲ ህጻን ክሳብ ክልተ ዓመት ዝKono፡ ካብ መሕረሲት ወይ ነርስ ህዝባዊ ጥዕና ዝተዋደደ ምክትታል ክግበረሉ እዩ። ነዚ ምቕባልን ምስታፍን ብወለንታ እዩ። እቲ መደብ ብመሕረሲት/ነርስ ህዝባዊ ጥዕና ስሩዕ ናይ ገዛ ምብጻሕ ዘካተተ እዩ። እታ መሕረሲት/ነርስ ህዝባዊ ጥዕና ተዓጻጻፊት ኮይና ምስ ድሌታትኩም ትወሃሃድ፣ ኣብ ኣተዓባብያ መምርሕን ደገፍን ከምኡ’ውን ብዛዕባ ጥዕናን ዕብየትን ናይቲ ህጻን ሓበሬታ ትህብ።
እቲ ካልእ ፍርቂ ተሳተፍቲ ድማ ምስ ሓንቲ መሕረሲት/ነርስ ህዝባዊ ጥዕና ሓበሬታ ዝህብ ዕላል ክህልዎ እዩ፣ ኣብኡ ድማ ብዛዕባ ድሌታት ሓገዝኩም ክትዛተዩ ትኽእሉ ኢኹም። እታ መሕረሲት/ነርስ ህዝባዊ ጥዕና ብዛዕባ እቲ ኣብቲ ኮሙን ዘሎ ሓገዝ ሓበሬታ ክትህብ እያ፣ ኣበይን መንን ክትራኸቡ ከም ዘለኩም ሓዊሱ።
ተሳተፍቲ ናብቲ መጽናዕቲ ምስ ተጸንበሩ ብዕድል ናብ ሓደ ካብቶም ጉጅለታት ይምደቡ። እዚ መስርሕ እዚ ኣውቶማቲክ ኮይኑ፡ ኩሉ ሰብ ኣብ ክልቲኡ ጉጅለ ናይ ምእታው ዕድሉ ማዕረ እዩ። ኣብ ኣየናይ ጉጅለ ከም ዝምደብ ጽልዋ ናይ ምግባር ዓቕሚ ዘለዎ ሰብ ኣይክህሉን። ኣብ ክልቲኡ ጉጅለታት ዝርከቡ ተሳተፍቲ ንመጽናዕቲ ብማዕረ ኣገደስቲ እዮም።
ሓበሬታኹም እንታይ ይግበር?
ኩሉ ሓበሬታ ብዘይ ኣስማትን ቁጽሪ ማሕበራዊ ድሕነትን ወይ ካልእ ብቐጥታ መንነት ዝህብ ዝርዝር ሓበሬታን ኣብ ስራሕ ክውዕል እዩ። መልስታትኩም ስታቲስቲክስ ንምፍጣር ጥራይ እዩ ዝውዕል፣ ተሳተፍቲ ከለልዮም ዝኽእል ሓበሬታ ድማ ፈጺሙ ንህዝቢ ኣይግለጽን እዩ። ኩሉ መፅናዕቲ እዋናዊ ደንብታት ምርምር ዝኽተልን ብተመራመርቲ ኣብ Work Research Institute ኣብ OsloMet – Oslo Metropolitan University (ኦስሎ ሜትሮፖሊታን ዩኒቨርሲቲ)፣ ወይ ካልኦት ፍቓድ ዘለዎም ትካላት ምርምር ዝካየድን እዩ። ዝሃብኩሞ ሓበሬታ ብዘይ ፍቓድኩም ምስ ኻልኦት ኣይክካፈልን እዩ። ብዛዕባኹም ዝተኣከበ ሓበሬታ ኣብቲ ፕሮጀክት ንዝተገልጸ ዕላማ ጥራይ ዝውዕል ኮይኑ ብሓፈሻ ድማ ክሳብ 2028 ኣብ ጥቕሚ ክውዕል እዩ።